Bugün toplamda yaklaşık 1000 kadar birey oldukları tahmin edilen dağ gorillerinin sayıları, Ruanda, Uganda ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin sınırında yer alan Virunga Masifi’nde uygulanan koruma programları sayesinde, artmaya başladı.
V: Ebedi Yokoluş / Forever Extinct programına hoş geldiniz.
Ç: Merhaba.
V: Bugün, genetik olarak insana en yakın akrabalardan biri olan ve altı türünden dördünün neslinin tehlike altında olduğu, büyük primatlardan, gorillerden bahsedeceğiz.
Ç: Goriller genel olarak, geniş vücutları, uzun kolları ve büyük kafaları ile tanınan iri insansı maymun türü. %98 DNA benzerliğiyle şempanze ve bonobodan sonra insanlara en yakın akrabalar ve aynı zamanda yaşayan en büyük primatlar.
Goril cinsi, Orta Afrika'daki dağılımına bağlı olarak batı gorili (Gorilla gorilla) ve doğu gorili (Gorilla beringei) olmak üzere iki türe ayrılıyor.
V: Biz bugün işte bu primatların bir tanesi olan Dağ Gorillerinin, yani bilimsel adıyla Gorilla beringei beringei’nin hikayesine bakacağız.
Dağ gorili, doğu gorillerinin iki alt türünden biri ve Uganda'da, Rwanda'nın volkanik yamaçlarında ve Kongo Cumhuriyeti'nin doğusunda dağılım gösteriyorlar. Buralar genel olarak Sahra Altı Afrika diye geçiyor.
Ç: Diğer primat türlerine göre yaşam alanlarının dar oluşu, yiyeceğe ulaşma imkanının kısıtlı olması anlamına geliyor; diğer yandan da düşman türlerle ya da rekabet doğurabilecek biçimde kendi türdeşleriyle karşılaşma olasılığının da az olması demek.
Genel olarak baktığımızda, burunları yassı ve burun delikleri geniş. Yüzleri, elleri, ayakları ve göğüsleri kılsız. İnsanlar gibi kompleks bilişsel yeteneklere sahipler. Alet kullanma, karar verme, düşünme, kin tutma, gülme ve hatta dini ritüeller içeren davranışlar sergiliyorlar. Dişi ve erkekler kolayca ayırt edilebilecek kadar farklı görünüşlere sahipler. Erkekler daha iri, yetişkin bir erkek 140 ila 205 kg ağırlıkta ve ayakta durduğunda 170 cm boyunda olabiliyor. Dişiler ise genelde 90-100 kg civarında ve 150 cm uzunluğundalar. Her iki cinsiyette de kıllar genel olarak siyah tonlarında. Ancak erkek bireylerin sırt kılları, yaşlandıkça gri/gümüş tonlarına dönüyor. Bu yüzden erişkin erkeklere "gümüş sırtlı" deniyor.
Bu baskın gümüş sırtlı gorilin yönlendirdiği, 35 kişiye ulaşabilen, sabit ve istikrarlı aile grupları halinde yaşıyorlar.
V: Hamilelik dönemleri yaklaşık 8,5 ay sürüyor. 3-4 senede bir yeniden doğum yapıyorlar çünkü yeni doğanın bakım süreci 3-4 sene sürüyor. Yeni doğan bebekler 3,5 sene boyunca anneyi emiyorlar.
Ç: Dağ gorilleri yürümek için ellerini kullanıyorlar ancak kısa mesafeleri iki ayak üzerinde de yürüyebiliyorlar. Çeşitli eklembacaklılardan ve sürüngenlerden korktukları gözlemlenmiş. Ayrıca yağmuru ve suyu da pek sevmiyorlar.
Erkekler herhangi bir tehdit algıladığında yumruk darbeleri göğsünü dövme gibi koruma davranışları sergiliyor.
V: İşte göğsüne vuran bir dağ gorilinin çıkardığı ses:
Ç: Bu koskocaman ve gerektiğinde bir muz ağacını devirebilecek kadar ya da azılı düşmanları olan leoparlarla hayatları pahasına savaşabilecek kadar güçlü olan hayvanlar otçul besleniyorlar.
Yıllarca izole yaşayan bu türler, binlerce nesil boyunca akrabalar arası ilişki yaşamışlar. Akrabalar arası ilişki demek, genetik hastalıklara ve sakat doğumlara sebep olması demek... Ayrıca, yaşam alanlarının daralması ve yasa dışı avcılık nedeniyle nesilleri tükenme tehlikesi ile karşı karşıya.
V: The Guardian’ın haberine göre Conservation International’ın başkan yardımcısı Dr. Sanjanyan şöyle diyor:
V:“We are driving our closest living relatives to extinction, which is sickening,”
Ç:"En yakın akrabalarımızı yok olmaya doğru sürüklüyoruz, bu gerçekten rahatsız edici."
V:“If we can protect our large primary forests and make local and indigenous people the beneficiaries of that, we’ll continue to share the world with great apes. If we don’t, we’re done. We’ll have a few relics left but, ecologically speaking, the great apes will be gone.”
Ç:"Eğer ormanlarımızı koruyabilirsek ve yerel halkın bundan yararlanmasını sağlayabilirsek dünyayı büyük maymunlarla paylaşmaya devam edebiliriz. Aksi halde büyük maymunlar ortadan kaybolacak"
Ç: Bugün toplamda yaklaşık 1000 kadar birey oldukları tahmin edilen dağ gorillerinin sayıları, Ruanda, Uganda ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin sınırında yer alan Virunga Masifi’nde uygulanan koruma programları sayesinde, artmaya başladı. 2010 yılında Virunga Masifi’nde 480 dağ gorili varken bugün birey sayısı 604’e yükseldi. Yaşadıkları diğer bir alan olan Uganda’daki Bwindi Milli Parkı’nın en son yayımlanan rakamları ile bir araya geldiğinde, toplam sayı yaklaşık 1000’e çıkmış oluyor.
1996 ile 2016 yılları arasında popülasyonda yüzde 70 kayıp meydana geldi. IUCN’in 2016 yılında Kırmızı Liste’de yaptığı güncelleme büyük maymun türleri için ciddi bir tehlikeye işaret ediyordu. Yapılan güncellemeye göre dünyadaki altı büyük maymun türünden dördünün nesli kritik derecede tehlike altındaydı. Bu son artış sayesinde dağ gorili, dünyada sayısı yükselen tek büyük maymun türü oldu.
Magma dergisine açıklama yapan WWF Yaban Hayatı Programları Lideri Margaret Kinnaird, “Dağ gorilleri için olağanüstü olan bu haber, sivil toplum kuruluşları, hükümet ve yerel toplulukların birlikte çalıştığı zaman yaban hayat için neler yapabileceğine işaret ediyor. Ancak karşılaşılan yüksek sayıdaki kapanlar ve küresel iklim değişikliği dahil, gorillerin karşı karşıya olduğu sayısız diğer tehditler, mücadeleyi kazanmamız için daha vakit olduğunu gösteriyor. Virunga Masifi’ni korumak için gorillerin yayılış gösterdiği üç ülke ile beraber ortaklarının, sadece bu yaratıkların korunması için değil ama aynı zamanda bu canlılarla birlikte yaşayan yerel halkın refahı için de birlikte çalışmaya devam etmesi gerekiyor” diyor.
V: Gorillerden bahsederken Dian Fossey’i anmadan olmaz.
Ç: Yaban hayvanlarının araştırılması konusunda deneyimi olmayan Amerikalı Dian Fossey, antropolog Louis Leakey’nin cesaretlendirmesi ve National Geographic Society’nin mali desteğiyle, 1960’ların sonlarında dağ gorillerini incelemek için Afrika’ya gelmişti. Bu büyük maymunların Virunga Dağları’ndaki nüfusu 1973’te 275’in altındaydı. Fossey, gorilleri ve doğal ortamlarını korumak için hayatı pahasına çalıştı ve direndi.
V: Jane Goodall’ın da dediği gibi “Dian olmasaydı, büyük bir olasılıkla bugün Ruanda’da dağ gorili kalmazdı.”
Ç: Dian Fossey, yerel halkın kurdukları kapanları tahrip etti, kaçak avcıları ısırgan otlarıyla dövdü ve kamplarına baskınlar düzenledi. Hatta büyüye inandıkları için kurukafa maskesi takarak onların üzerine yürüdü. Yerel halk Fossey’in, neden bu kadar direndiğini anlamadı. Fossey, 1985’te kimliği belirsiz bir kişi tarafından yatağında öldürüldü...
V: Fossey, en sevdiği goril Digit’in öldürülmesinin ardından, onun adıyla gorilleri koruma programı başlatmıştı. Bugün bu koruma programı The Dian Fossey Gorilla Fund Internatinal adı altında devam ediyor.
İnsanlık, avlayarak ve yaşam alanlarını daraltarak, Afrika’daki küçük ve büyük maymunların, neredeyse, kökünü kuruttu.
Ç: Bugün türlerin yokoluşu, daha doğrusu insan eliyle yok edilişi, çevre felaketinin sac ayaklarından biri. Etik olarak bu konuda bize çok şey düşüyor. Bu konuyu gündelik politikanın içine sokmak, politikacıları bu konularda zorlamak ve gündelik seçimlerimizi farkında olarak yapmamız gerektiğine inanıyoruz.
V: Dinlediğiniz için çok teşekkür ediyoruz.
Her zamanki gibi programın illüstrasyonlarını sosyal medyada paylaşacağız. Bize Instagram ve Facebook’tan ulaşabilirsiniz.
Ç: Bugünkü şarkımız yalnızca sebzelerden yaptıkları müzik aletleriyle müzik yapan bir grup olan The Vegetable Orchestra’dan, Szemenye adlı şarkı ve bu şarkımızı bugünkü dostumuza adıyoruz.
V: Ben Virginia Elena Patrone,
Ç: Ben Çiğdem Fidan.
V&Ç: Gezegendeki her şey! Çok güzelsiniz ve sizi seviyoruz!
Kaynaklar:
• https://www.iucnredlist.org/species/39994/115576640
• https://www.nationalgeographic.com/animals/mammals/m/mountain-gorilla/
• https://animaldiversity.org/accounts/Gorilla_beringei/
• https://www.wikizeroo.org/index.php?q=aHR0cHM6Ly90ci53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvRGHEn19nb3JpbGk
• http://nationalgeographic.com.tr/makale/eylul_2017/dian-fosseynin-gorilleri/3912
| Şarkıcı / Yorumcu | Parça Adı | Albüm Adı | Süre |
|---|---|---|---|
| The Vegetable Orchestra | Szemenye | Green Album | 02:55 |
